Βαφειάδης Κωνσταντίνος (Εισαγωγή, μεταγραφή, επιμ. κειμένου), Τυπικόν. Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου (Μεταμορφώσεως). Κώδιξ 83 (1580) [απόσπασμα]
Ο Κώδικας αρ. 83 (Τυπικόν) και η Υμνογραφική Παράδοση στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου κατά το 16ο αιώνα.
Στην Βιβλιοθήκη της μονής του Μεγάλου Μετεώρου (Μεταμορφώσεως) σώζεται χειρόγραφος κώδικας με αριθμό 83, συγκείμενος εκ 214 φύλλων. Σύμφωνα με κολοβό σημείωμα στο φ. 3r, ο κώδικας γράφεται το έτος 1580 από τον Χριστόδουλο, ιερομόναχο του παλαιγενούς μοναστηρίου. Το εν λόγω χειρόγραφο περιλαμβάνεται στον Κατάλογο του Ν. Βέη. Ο ερευνητής δίδει σύντομη περιγραφή αυτού, ενώ παραθέτει τους τίτλους των κεφαλαίων και ορισμένα παρασελίδια σημειώματα. Ο εξεταζόμενος κώδικας περιέχει ειδήσεις για την τάξη των ακολουθιών και την επιλογή ύμνων και αναγνωσμάτων, καθώς επίσης, Μηνολόγιο, με εμβόλιμες διατάξεις περί νηστειών, μνημόσυνων και άλλων. Περιλαμβάνει, προσέτι, πλήθος επιτελεστικών διατάξεων αλλά και ηθικών οδηγιών. Σύμφωνα με το προρρηθέν σημείωμα, το λειτουργικό τούτο Τυπικό αντλεί εξ αρχαιοτέρων και ποικίλων, ομοίου λόγου, κειμένων:
«Πίναξ ἀκριβὴς σχεδιασθεῖσα εἰς ὅλας τὰς ὑποθέσεις τοῦ τυπικοῦ τὴν διάταξιν καὶ τοῦ κατὰ τὸ τυπικὸν τοῦ μοναστηρίου, ἅτινα τὰ πλεῖστα ἐσύλεξα ὑπὸ πολλῶν τυπικῶν καὶ πολλᾶς διακριτικᾶς ὑποθέσεις, τὴν δὲ τελείωσιν τῶν ἀπορρήτων κεφαλαίων, ἐν τὲ καὶ μεγάλων ἑορτῶν διατάξεων εἰς τὴν ἡμέραν ἐνορδίνως ἔχει καὶ τῶν κεφαλαίων. συλλεχθεῖσα ὡς δεῖ καὶ συναρμοσθεῖσαν μετὰ πολλῆς εὐλαβείας καὶ ἀκριβείας ὑπὸ τινος παρὰ πάντων ἐλαχιστοτέρου καὶ εὐτελοῦς, ἰδιώτου καὶ ἀγρίκου ἐν μοναχοῖς Χριστοδούλου. ἔχει δὲ αὕτη ἡ βίβλος τὴν ἑρμηνείαν τοῦ τυπικοῦ καὶ οὐδὲν ἐκλείπει, ἀλλὰ μᾶλλον ἔχει καὶ ἄλλα τινὰ τὰ τοῦ μοναστηρίου διατάγματα.»
Εντούτοις, το ενδιαφέρον του κώδικα έγκειται κυρίως στις διατάξεις εκείνες, οι οποίες συνιστούν ιδιάζουσες λειτουργικές και επιτελεστικές συνήθειες της μονής του Μεγάλου Μετεώρου. Ειρήσθω ότι η σχέση του κειμένου του Χριστοδούλου με την σωζόμενη στη μονή παράδοση πιστοποιείται, επίσης, από ένα ακόμη άκρως αξιοσημείωτο γεγονός: ο ιερομόναχος Χριστόδουλος αρύεται τις υμνογραφικές του καταχωρήσεις από τα Μηναία του Νείλου Σταυρά, μοναχού της μονής της Υψηλοτέρας και αξιολογότατου γραφέα, κατά την πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 15ου αιώνα. Η εξάρτηση του Χριστόδουλου από τα υστεροβυζαντινά αυτά Μηναία δικαιολογεί τις ιδιαιτερότητες του εξεταζόμενου Τυπικού, όσον αφορά στη δομή των Ακολουθιών και στην επιλογή των ύμνων· πιστοποιεί δε την βυζαντινή καταγωγή της ύλης του. Πρόθεση, λοιπόν, της ανακοίνωσής μου είναι η παρουσίαση δειγμάτων της αθησαύριστης αυτής συλλογής ύμνων, η οποία ίσως να αποτελεί μαρτυρία για την βαθμιαία συγκρότηση μιας ιδιαίτερης υμνογραφικής παράδοσης στα Άγια Μετέωρα.
(Από την ανακοίνωση του Κων. Βαφειάδη στη Συνάντηση Ελλήνων Βυζαντινολόγων, Πάτρα 2017)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου