Περίληψη
Βαφειάδης Κωνσταντίνος, Η μονή της Υπαπαντής του Σωτήρος στα Μετέωρα: επιγραφικά και εικαστικά τεκμήρια, 14ος-18ος αιώνας
Εκτός του αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτου, τρεις επιφανείς εκκλησιαστικές προσωπικότητες της ύστερης βυζαντινής περιόδου, ο μητροπολίτης Λαρίσης Αντώνιος, ο επίσκοπος Σταγών Βησσαρίων Α΄ και κυρίως ο ιερομόναχος Νείλος, δικαίος της Επισκοπής και πρώτος της ομώνυμης Σκήτης, επέπρωτο να συμβάλουν στην άνθηση του μοναχισμού των Μετεώρων στα μέσα του 14ου αιώνος. Ως είναι γνωστό, ο Νείλος ανεγείρει μοναστήρι σε σπήλαιο των Μετεώρων το έτος 1366. Πρόκειται για τη μονή της Αναλήψεως του Κυρίου, γνωστής ως μονή της Υπαπαντής του Σωτήρος.
Από τις επιγραφές του βυζαντινού καθολικού μαθαίνουμε ότι η σπηλαιώδης μονή ανεγείρεται με πρωτοβουλία του ιερομονάχου και πρώτου Νείλου, επί της βασιλείας του Συμεών Uroš Παλαιολόγου και επί της αρχιερατείας του Βησσαρίωνος Α΄. Ωστόσο, τη δαπάνη για την τοιχογράφηση του καθολικού αναλαμβάνει ο άρχοντας Κωνσταντίνος, αργότερα μοναχός Κυπριανός. Δυστυχώς, μετά τον θάνατο του πρώτου Νείλου (προ του 1381) και ιδίως μετά την οριστική κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς, απουσιάζουν ειδήσεις για το μοναστήρι της Υπαπαντής.
Σύμφωνα με το Σύγγραμμα Ιστορικόν, κάποιος Μιχαήλ Μουχθουρής είχε οικειοποιηθεί το ιερό καθίδρυμα κατά τον 15ο αιώνα. Αφετέρου, το μοναστήρι είχε τεθεί νωρίς υπό τη δικαιοδοσία της μονής του Μεγάλου Μετεώρου, γεγονός που αιτιολογεί τόσο την απουσία ειδήσεων για αυτό όσο και την παρουσία των κειμηλίων του στο Μεγάλο Μετέωρο. Στο Μουσείο–Σκευοφυλάκιο της μονής του Μεγάλου Μετεώρου εκτίθεται εικόνα με την παράσταση της Υπαπαντής του Σωτήρος Χριστού (Εικόνα 3). Με δεδομένη τη χρονολόγησή της στο τελευταίο τέταρτο του 14ου αιώνος και δεδομένων των επ’ αυτής επεμβάσεων εκ μέρους ζωγράφων, οι οποίοι εργάστηκαν για το μοναστήρι της Υπαπαντής στα τέλη του 18ου αιώνος, υποθέτουμε ότι η εν λόγω εικόνα ήταν η εφέστια του μοναστικού ενδιαιτήματος. Ως εκ τούτου, η εικόνα συνιστά ίσως την παλαιότερη μαρτυρία για την αφιέρωση της μονής στην Υπαπαντή του Σωτήρος, γεγονός το οποίο φαίνεται να συνέβη αμέσως μετά τον θάνατο του κτίτορος Νείλου (1372-1381).
Οι ειδήσεις για το μοναστήρι της Υπαπαντής παύουν από τις απαρχές της κατακτήσεως της περιοχής των Μετεώρων από τους Οθωμανούς (1394 και εξής). Δύο μόνο αναφορές σώζονται, από το πρώτο μισό του 17ου αιώνος. Εντούτοις, τα πράγματα μεταβάλλονται κατά τον 18ο αιώνα, καθόσον προς τα τέλη του αιώνος αυτού, επί ηγουμενίας του ιερομονάχου Συμεών (μνείες 1784-1795), η μονή της Υπαπαντής του Σωτήρος γνωρίζει μεγάλη ακμή. Την ανάπτυξη του μοναστηριού αποδεικνύει η εκτενής οικοδομική δραστηριότητα και η διεύρυνση του καθολικού με την προσθήκη λιτής–νάρθηκος το έτος 1783/4. Δύο εικόνες της ύστερης περιόδου του μοναστηριού, του Χριστού και της Παναγίας, αλλά και μία ακόμη, με την Ανάληψη και την Υπαπαντή του Σωτήρος, αποτελούν τα μοναδικά, μαζί με τις τοιχογραφίες του νάρθηκος, σωζόμενα υλικά τεκμήρια για τη μονή της Υπαπαντής στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνος, εποχή κατά την οποία το παλαιγενές μοναστήρι θα ανακάμψει για τελευταία φορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου