Sommaire
Lytari Fani,
Contribution à l'étude de l'iconographie des peintures murales de la chapelle Saint Jean Baptiste du monastère de la Sainte Trinité aux Météores: Le cycle du Dodécaorton et les compositions du sanctuaire.
La prise de Constantinople par les Turcs, en 1453,a créé dans les pays grecs un nouveau climat politique, économiquee t socioculturel. Pourtant, de point de vue religieux, les Turcs-Ottomans, n'ont pas essayé d'imposer leur religion dans toutes les zones occupées. Dans les régions comme les Météores et le Mont-Athos les fondations monastiques deviennent - grâce aux riches donations des princes moldaves - des centres florissants de l'Orthodoxie. D'autre part, à cette epoque encore, l'Eglise continue à occuper une place prépondérante dans la vie de la nation hellénique.U n autre facteur,q u'il faut noter, et qu'il existe pendant les premiers siècles après la chute de Byzance, est la différenciation entre les Grecs sujets de l'empire turc et les Grecs sujets de la République de Venise. C'est dans ces nouvelles conditions de la vie nationale qu'est né l'art de l'Hellénisme, art qui trouvera sa pleine réalisation pendant la première moitié du XVIème siècle à la main des peintres crétois. Depuis le début du XVIIème siècle, les conditions de la vie se stabilisent de nouveau et on remarque une grande activité aux Météores, en Macédoine, en Epire et dans d'autres régions de Thessalie. La chapelle de Saint-Jean Baptiste se trouve à gauche en entrant dans le monastère de la Sainte Trinité. Le plan de la chapelle est en forme de rotonde et son sanctuaire est rupestre et biconque. On rattache la chapelle aux églises biconques à caractère funéraire. L'inscription nous révèle, en dehors du nom de saint pour lequel cette chapelle a été construite, les noms des fondateurs ainsi que la date d'exécution des fresques (1682). Le nom du peintre n'a pas mentionné, ce qui est frequent pour le XVIIème siècle. Les peintures ont été exécutéese n une seule phase ; le programme iconographique de la chapelle, est l'habituel del ' époque programme, en présentant quelques particularités,à cause de son plan. On remarque une disposition du programme iconographique qui favorise la vie du Christ -Dodecaorton -en omettant les compositions symboliques, le cycle de la Passion et le cycle de la Vierge. Après une recherche initiale, sur un certain nombre de compositions de la chapelle de Saint-Jean Baptiste, il ressort que l'artiste a suivi des formules déjà élaborées et appropriées par les autres peintres du XVème et du XVIème siècle. Aucune de ces compositions n'est pas donc originale, au sens strict du terme. D'abord, on a pu dégager des cas où l'artiste a suivi des modeles provenant parfois de l'Ecole crétoise et parfois d'autres, de l'Ecole du Nord-Ouest de la Grèce. D'autre part, on a pu constater la presence de quelques éléments occidentaux. Il s'agit en général, d'éléments qui sont mal assimilés dans cet art. Leur emploi résulte d'une élaboration graduelle et non d'un contact avec de véritables modeles occidentaux. D'une façon générale, on peut affirmer que les compositions de la chapelle de Saint-Jean Baptiste sont très simples, sans nouveautés et elles présentent un nombre limité des personnages. Finalement, il faut mentionner que la recherche sur d'autres ensembles picturaux au XVIIème siècle pourrait peut-être permettre de voir de formes variées qui dépendent des choix des divers artistes qui travaillent dans la région de Thessalie.
Λυτάρη Φανή, Συμβολή στη μελέτη της εικονογραφίας του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου της Μονής Αγίας Τριάδας στα Μετέωρα:
Ο κύκλος των Δωδεκαόρτων και οι συνθέσεις του ιερού. Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 δημιούργησε ένα νέο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικοπολιτιστικό κλίμα στις ελληνικές χώρες, αλλά από θρησκευτικής άποψης οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν προσπάθησαν να επιβάλουν τη θρησκεία τους σε όλες τις κατεχόμενες περιοχές. Σε περιοχές όπως τα Μετέωρα και το Άγιο Όρος, τα μοναστικά ιδρύματα έγιναν - χάρη στις πλούσιες δωρεές των Μολδαβών πριγκίπων - ακμάζοντα κέντρα της Ορθοδοξίας. Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να σημειωθεί και ο οποίος υπήρχε κατά τους πρώτους αιώνες μετά την πτώση του Βυζαντίου, ήταν η διαφοροποίηση μεταξύ των Ελλήνων που ήταν υπήκοοι της Τουρκικής Αυτοκρατορίας και των Ελλήνων που ήταν υπήκοοι της Δημοκρατίας της Βενετίας. Μέσα σε αυτές τις νέες συνθήκες της εθνικής ζωής γεννήθηκε η τέχνη του ελληνισμού, μια τέχνη που θα βρει την πλήρη πραγμάτωσή της στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα στα χέρια των Κρητικών ζωγράφων. Από τις αρχές του 17ου αιώνα, οι συνθήκες ζωής σταθεροποιούνται και πάλι και παρατηρείται μεγάλη δραστηριότητα στα Μετέωρα, τη Μακεδονία, την Ήπειρο και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας. Το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή βρίσκεται στα αριστερά καθώς εισέρχεστε στη Μονή της Αγίας Τριάδας. Η κάτοψη του παρεκκλησίου έχει σχήμα ροτόντας και το ιερό του είναι ρουσφετοειδές και διαθέτει καμπαναριό. Το παρεκκλήσι σχετίζεται με τις δικωνικές εκκλησίες ταφικού χαρακτήρα. Εκτός από το όνομα του αγίου για τον οποίο χτίστηκε το παρεκκλήσι, η επιγραφή αναφέρει τα ονόματα των ιδρυτών και τη χρονολογία των τοιχογραφιών (1682). Το όνομα του ζωγράφου δεν αναφέρεται, πράγμα συνηθισμένο για τον 17ο αιώνα. Οι πίνακες εκτελέστηκαν σε μία μόνο φάση- το εικονογραφικό πρόγραμμα του παρεκκλησίου είναι το συνηθισμένο της προγραμματικής περιόδου, με ορισμένες ιδιαιτερότητες λόγω της κάτοψης. Το εικονογραφικό πρόγραμμα είναι διατεταγμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να ευνοείται η ζωή του Χριστού -Δωδεκάορτο- ενώ παραλείπονται οι συμβολικές συνθέσεις, ο κύκλος των Παθών και ο κύκλος της Παναγίας. Η αρχική έρευνα σε ορισμένες συνθέσεις στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή δείχνει ότι ο καλλιτέχνης ακολούθησε φόρμουλες που είχαν ήδη αναπτυχθεί και οικειοποιηθεί από άλλους ζωγράφους του 15ου και 16ου αιώνα. Επομένως, καμία από αυτές τις συνθέσεις δεν είναι πρωτότυπη, με την αυστηρή έννοια του όρου. Από τη μία πλευρά, ήταν δυνατόν να εντοπιστούν περιπτώσεις όπου ο καλλιτέχνης ακολούθησε πρότυπα άλλοτε από την Κρητική Σχολή και άλλοτε από τη Βορειοδυτική Ελληνική Σχολή. Από την άλλη πλευρά, έχουν βρεθεί ορισμένα δυτικά στοιχεία. Γενικά, πρόκειται για στοιχεία που δεν έχουν αφομοιωθεί καλά στην τέχνη. Η χρήση τους είναι αποτέλεσμα σταδιακής επεξεργασίας και όχι επαφής με αληθινά δυτικά πρότυπα. Σε γενικές γραμμές, οι συνθέσεις του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή είναι πολύ απλές, χωρίς καινοτομίες και με περιορισμένο αριθμό μορφών. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η έρευνα σε άλλα εικαστικά σύνολα του 17ου αιώνα θα μπορούσε ίσως να αποκαλύψει μια ποικιλία μορφών που εξαρτώνται από τις επιλογές των διαφόρων καλλιτεχνών που εργάζονταν στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου