Summary / Περίληψη
Yiannis Theocharis
A middle byzantine emblem capital in Megalo Meteoro monastery
The article deals with a Byzantine capital used in the post Byzantine period as a stoup for holy water inside the Katholicon of Megalo Meteoro Monastery. The capital, an artifact of high quality, reproduces in Byzantine terms a Corinthian variation of the roman period: the emblem capital. Emblem capitals, considered to originate in Asia Minor and be introduced in the Greek mainland on the Hadrian’s Arch, present the following decorative elements: acanthus leaves rising at the corners and a floral emblem, framed by helices and bordered by an ionian kymation at the lower part. Stylistic and iconographic comparisons of the emblems on the one hand (the “banana” shaped palmette and the vegetal scroll, all springing from a calyx) and of the corner palmette shaped acanthus leaves on the other, point towards a date of the capital in the reign of Basil I or of Leo VI the Wise. The corner leaves show an interesting Helladic form, influenced by some elements of Constantinopolitan origin appearing in the Monastery of Lips (907). The selection of the specific type and the sculptural elements are characterized by classicist and orientalistic tendencies, corresponding therefore to the new era which began for the theme of Hellas with the erection of Panagia in Skripou and Theologos in Thebes. The same data enable us to attribute the capital to the sculptural production of Southern Greece. Although the provenance of the capital is unknown, it is assumed that it came from the neighboring kastron of Stagoi. It is also suggested that Stagoi, for the first time mentioned in the Diatyposis of Leo VI the Wise (written between 901 and 907), were probably connected not only with the economic blossom witnessed in the theme of Hellas after Basil I, but also with the imperial decision to secure the passage from Macedonia to Thessaly. This decision may have been reached during the time of Leo VI the Wise who was at that time mainly concerned with the Arabs’ and Bulgars’ hostility against the Empire.
Το άρθρο ασχολείται με ένα βυζαντινό κιονόκρανο που χρησιμοποιήθηκε κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο ως φιάλη αγιασμού μέσα στο Καθολικό της Μονής Μεγάλου Μετεώρου. Το κιονόκρανο, ένα τεχνούργημα υψηλής ποιότητας, αναπαράγει με βυζαντινούς όρους μια κορινθιακή παραλλαγή της ρωμαϊκής περιόδου: το κιονόκρανο με έμβλημα. Τα κιονόκρανα με έμβλημα, που θεωρείται ότι προέρχονται από τη Μικρά Ασία και εισάγονται στην ηπειρωτική Ελλάδα με τα επίκραν του Τόξου του Αδριανού, παρουσιάζουν τα εξής διακοσμητικά στοιχεία: φύλλα άκανθας που υψώνονται στις γωνίες και ένα φυτικό έμβλημα, πλαισιωμένο από έλικες και πλαισιωμένο από ιονικό κυμάτιο στο κάτω μέρος. Στιλιστικές και εικονογραφικές συγκρίσεις των εμβλημάτων αφενός (μπανανόσχημα ανθέμια και ελικοειδής βλαστός, που όλα εκφύονται από κάλυκα) και αφετέρου των γωνιωδών ανθεμοειδών ακανθόφυλλων, υποδεικνύουν μια χρονολόγηση του κεφαλαίου στη βασιλεία του Βασιλείου Α΄ ή του Λέοντα ΣΤ΄ του Σοφού. Τα γωνιώδη ακανθόφυλλα παρουσιάζουν μια ενδιαφέρουσα ελλαδική μορφή, επηρεασμένη από ορισμένα στοιχεία κωνσταντινουπολίτικης προέλευσης που εμφανίζονται στη Μονή του Λιβός (907). Η επιλογή του συγκεκριμένου τύπου και τα γλυπτικά στοιχεία χαρακτηρίζονται από κλασικιστικές και ανατολίτικες τάσεις, αντιστοιχώντας επομένως στη νέα εποχή που άρχισε για το θέμα της Ελλάδος με την ανέγερση της Παναγίας στη Σκριπού και του Θεολόγου στη Θήβα. Τα ίδια δεδομένα μας επιτρέπουν να αποδώσουμε το κιονόκρανο στη γλυπτική παραγωγή της Νότιας Ελλάδας. Αν και η προέλευση του κιονόκρανου είναι άγνωστη, υποθέτουμε ότι προέρχεται από το γειτονικό κάστρο των Σταγών. Προτείνεται επίσης ότι οι Σταγοί, που αναφέρονται για πρώτη φορά στη Διατύπωση του Λέοντα ΣΤ' του Σοφού (γραμμένη μεταξύ 901 και 907), πιθανώς συνδέονταν όχι μόνο με την οικονομική άνθηση που παρατηρήθηκε στο θέμα της Ελλάδος μετά τον Βασίλειο Α', αλλά και με την αυτοκρατορική απόφαση να εξασφαλιστεί η διέλευση από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλία. Η απόφαση αυτή μπορεί να ελήφθη κατά την εποχή του Λέοντα ΣΤ' του Σοφού, ο οποίος εκείνη την εποχή ασχολείτο κυρίως με την εχθρότητα των Αράβων και των Βουλγάρων κατά της αυτοκρατορίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου